देविका घर्ती मगर
आर्थिक सहयोगको खोजीमा जिल्ला सदरमुकामतिर झर्ने गरेका राउटेहरूलाई गाउँतिर बस्ती बसाएर किन अरूझैं जीवन बिताउन चाँहदैनन् भन्दा हाम्रो दिल वनमै खुसी छ भन्थे । तर, पछिल्लो दिनमा राउटेहरू क्रमशः सुगम स्थानतिर बसाइ सर्ने क्रममा रहेका छन् । ‘वनको मृगलाई वनै प्यारो’ भन्ने वनका राजा राउटे समुदाय सुगम बस्तीको खोजीमा दाङ पनि झरेका छन् । पछिल्लो पटक संविधानमै आफ्नो वसोवास सुरक्षित हुनुपर्ने माग उनीहरुले गर्दै आएका छन् ।
तत्कालीन प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालसँग दसैंखर्चको माग गर्न दैलेखबाट राजधानी गएको समयमा प्रचण्डले बसोबासका लागि पूर्ण व्यवस्था गरिदिने बताए पनि त्यसबेला स्वीकार गरेका थिएनन् । आफूलाई वनको राजा भएको बताउँदै वनमै रमाउने बताएका थिए, राउटे मुखियाले । प्रचण्डलाई भेट गरेपछि भत्ताको समेत व्यवस्था गरिएको थियो । त्यसपछि उनीहरुले नियमित भत्ता पाइरहेका छन् ।
घुमन्ते जातिका रूपमा चिनिने राउटे समुदायका व्यक्तिले काठका कोसी, सन्दुक, पलङलगायतका सामग्री निर्माण गरी जीविका चलाउने गर्छन् । त्यसबाहेक खाली समयमा जंगली जनावरको सिकार गर्छन् । राउटेले काठका सामग्री बनाउँदा जंगल विनाश हुने हल्ला चल्छ । तर, सामुदायिक वन महासंघ दाङका अध्यक्ष शोभाकर सापकोटाले राउटे समुदायले जंगलको सिमल, टुनीलगायत कुकाठ काट्ने भएकाले उनीहरूका कारण खासै जंगल विनाश नहुने जनाउँछन् ।
लोपोन्मुख जातिको सूचीमा रहेका र सुदूर तथा मध्यपश्चिममा बसोबास गर्दै आएका राउटे जातिको उत्थान गर्नका लागि राउटे उत्थान केन्द्र स्थापना गरिएको छ । राउटेहरूको जीवनस्तरलाई मध्यनजर गर्दै संस्था स्थापना गरिएको संस्थाकी अध्यक्ष सत्यदेवी अधिकारीले जानकारी दिइन् ।
राउटे जातिमा काठका सामग्री बनाउने परम्परागत कला राम्रो भएको भन्दै अध्यक्ष सापकोटाले उनीहरूको कलालाई सहयोग गर्नुपर्ने बताए । राउटे समुदायको कलाको कदर गरिनुपर्छ, उनीहरूको कलालाई प्रोत्साहन दिएर बजारीकरण गर्न सके धेरै फाइदा हुन सक्छ ।
बहुउद्देश्यीय शिक्षा तथा स्वास्थ्य सेवा नेपालकी अध्यक्ष सत्यदेवी अधिकारी हाल राउटे समुदायमा धेरै परिवर्तन भएको जनाउँदै उनीहरूले अन्य मानिसले जस्तै सिको गर्न थालेकाले बिस्तारै जीवनशैली परिवर्तन भइरहेको बताइन् । राउटेको जीवनशैली परिवर्तनका लागि आफ्नो संस्थाले धेरै पहल गरेको भन्दै उनीहरू बिस्तारै आमसमाजमा बस्नेमा आशा व्यक्त गरिन् । बहुउद्देश्यीय शिक्षा तथा स्वास्थ्य सेवा नेपालका अनुसार सुदूरपश्चिम तथा मध्यपश्चिममा ५ सय २७ जना राउटे बसोबास गर्दै आएका छन् ।
लोपोन्मुख जातिको सूचीमा रहेका र सुदूर तथा मध्यपश्चिममा बसोबास गर्दै आएका राउटे जातिको उत्थान गर्नका लागि राउटे उत्थान केन्द्र स्थापना गरिएको छ । राउटेहरूको जीवनस्तरलाई मध्यनजर गर्दै संस्था स्थापना गरिएको संस्थाकी अध्यक्ष सत्यदेवी अधिकारीले जानकारी दिइन् ।
