१४ नोभेम्बर २०२४ मा न्यूजील्याण्डका माओरी सांसदहरूले संसद भित्र शक्तिशाली र भावनात्मक विरोध प्रदर्शन गरेका थिए। त्यहाँ उनीहरूले वेटाङ्गी सन्धिको व्याख्यामा परिवर्तन ल्याउने विवादास्पद विधयेकको विरोधमा हाका प्रदर्शन गरेका थिए। यो सन्धि माओरी जनजाति र ब्रिटिश क्राउन बीचको ऐतिहासिक सम्झौतास्वरूप रहेको छ। संसदको कार्यबाही अस्थायी रूपमा रोकिएको थियो। हाकाको प्रदर्शनले माओरी अधिकार र न्यूजील्याण्डको पहिचानमा वेटाङ्गी सन्धिको महत्वको कडा सन्देश पठायो।
वेटाङ्गी सन्धिस् आओटियराओको इतिहासको आधार
सन्१८४० मा हस्ताक्षर भएको वेटाङ्गी सन्धिआधुनिक न्यूजील्याण्डको स्थापना दस्तावेजको रूपमा मानिन्छ। यसले माओरी जनजाति ९इवी० र ब्रिटिश क्राउन बीचको सम्बन्ध स्थापना गर्यो । सन्धिको उद्देश्य माओरीहरूको भूमी, स्रोत र संस्कृतिका अधिकारलाई सुनिश्चित गर्नुका साथै ब्रिटिश संप्रभुत्वको स्थापना पनि गर्नु थियो।
तरवर्षौंदेखि, यस सन्धिको व्याख्या र लागू गर्ने तरिका विवादको विषय बनेको छ। धेरै माओरीहरूले महसुस गरेका छन् कि उत्ताराधिकारी सरकारहरूले सन्धिको वचनलाई गलत रूपमा व्याख्या गरेका वा बेवास्ता गरेकाले कारण दीर्घकालीन गुनासो उत्पन्न भएका छन्।
वेटाङ्गी सन्धिको कानूनी व्याख्यामा परिवर्तन ल्याउन खोजेकोयो विधयेकमाथिमाओरी सांसद र कार्यकर्ताहरू बीच चिन्ता उत्पन्न गर्यो्। यस परिवर्तनलाई सन्धिको मूलभूत सिध्दान्तहरूको विरुध्दको कदम र न्यूज़ील्याण्डको आधुनिक कानूनी परिप्रेक्ष्यमा यसको महत्वलाई कमजोर पार्ने प्रयासको रूपमा हेरिएको छ।
शक्ति प्रदर्शनस् हाका
गत १४ नोभेम्बर २०२४ मान्यूजील्याण्डका माओरी सांसदहरूले संसद भित्र शक्तिशाली र भावनात्मक विरोध प्रदर्शन गरेर वेटाङ्गी सन्धिको व्याख्यामा परिवर्तन ल्याउने विवादास्पद विधयेकको विरोधमा हाका प्रदर्शन गरेका थिए। यो सन्धि माओरी अधिकार र न्यूजील्याण्डको पहिचानको केन्द्रमा रहेको एक आधारभूत सम्झौता हो। बाईस बर्षिया सांसद हन्ना(राहिती माईपी(कोर्कले हाकाकोनेतृत्व गरिन्। हाका हुदै गर्दा संसदको कार्यबाही अस्थायी रूपमा रोकिदियो। यसले वेटाङ्गी सन्धिको निरन्तर महत्व र माओरी अधिकार र न्यूजील्याण्डको राष्ट्रिय पहिचानको निर्माणमा यसको केन्द्रीय भूमिकाबारे बलियो सन्देश दिएको छ।
हाकाप्रायः शक्ति, एकता र विरोधको प्रदर्शनका रूपमा प्रयोग एक परम्परागत माओरी युध्द नृत्य हो। यस अवसरमा यो एक राजनीतिक प्रतिरोधको कार्य थियो। सांसद माईपी(कोर्कले संसद कक्षमा उभिएर विधयेकको एक प्रति चिरफार गरेर हाका गाइन्।उनको आवाज पूर्ण तीव्रतासाथ गुञ्जियो। उनका कार्यहरूलेसदनमा उपस्थित व्यक्तिहरूको ध्यान खिच्नका साथै विश्वभरिका प्रत्यक्ष प्रसारण हेरी रहेका दर्शकहरूलाई पनि आकर्षित गर्योो। विरोधमा विपक्षी दलका सांसद र दर्शकदिर्घाका दर्शकहरूले पनि सामेल भए। सबैले हाकामा आफ्नो आवाज समावेश गरे।
विरोधका लागि चयन गरिएको हाका "का माते" थियो, जसलाई माओरी मुखिया ते राउपराहाले १८२० को आसपास रचना गरेका थिए। यो हाका माओरी परम्परामा सबैभन्दा प्रख्यात मध्ये एक हो र न्यूजील्याण्डको रग्बी टोली,"आल ब्ल्याक्स" द्वारा म्याच अघि प्रायः प्रदर्शन गरिन्छ। तल "का माते" हाकाको मूल माओरी संस्करण र यसको अंग्रेजी अनुवाद दिइएको छस्
का माते (मूल माओरी संस्करण)
का मते! का मते!
का ओरा! का ओरा!
का मते! का मते!
का ओरा! का ओरा!
तेनेइ ते ताङत ता पुहुरुहु
नाना इ तिकी माई हकाव्हिति ते रा
उपाने! उपाने!
उपाने, काउपाने!
विटी ते रा!
नेपाली अनुवाद
यो मृत्युदेखि! यो मृत्युदेखि!
यो जीवन हो! यो जीवन हो!
यो मृत्युदेखि! यो मृत्युदेखि!
यो जीवन हो! यो जीवन हो!
यो केशदार पुरुष हो
जसले सूर्यलाई चम्काउन ल्याएको हो!
एक कदम माथि, अर्को कदम माथि!
एक कदम माथि, अर्कोमाथि
सूर्य चम्कन्छ!
माईपी(कोर्क र उनका सहकर्मीहरूले विरोधको यस क्षणमा हाकाको आवाहन गरेर केवल वेटाङ्गी सन्धिको व्याख्यामा प्रस्तावित परिवर्तनको विरोध जनाएनुका साथै माओरी संस्कृतिको शक्ति र लचीलोपनको पुनस् पुष्टि पनि गरे।
एक प्रतीक र क्रियाकलापको आह्वानको रूपमाहाकालेक्षणको भावना समेट्यो र माओरी सांसदहरूको सन्देशलाई सन्धिका अधिकारहरूको रक्षा गर्ने प्रतिबद्धताका साथदृढतापूर्वक प्रस्तुत गरे।विरोधको क्रममा विपक्षी दलका सांसदहरूले हाकामा सामेल भए। साथै दर्शकदिर्घाले समर्थनमा आवाज उठायो।
हन्ना(राहिती माईपी(कोर्कको भूमिका
एक प्रमुख माओरी २२ बर्षिय सांसदहन्ना(राहिती माईपी(कोर्कविरोध र हाकालाई नेतृत्व गर्ने प्रमुख व्यक्ति थिइन्। माओरी मुद्दामा उनको दृढ वकालतका लागि परिचित माईपी(कोर्कको नेतृत्व यस विरोधमा उनलाई माओरी अधिकारको मुखर रक्षकको रूपमा थप बलियो बनाएको छ। हाकाको दौरान विधयेकको प्रति च्यात्ने कार्य एक शक्तिशाली विरोधको प्रतीक बन्यो।यसले माओरी समुदायको न्याय र पहिचानको लागि निरन्तर संघर्षलाई प्रतिध्वनित गर्योक।
प्रतिक्रिया र प्रभाव
हाका विरोधले न्यूजील्याण्ड र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा व्यापक ध्यान आकर्षित गर्यो। यसले वेटाङ्गी सन्धि र माओरी अधिकारको बहसलाई पुनस् राष्ट्रिय केन्द्रबिन्दुमा ल्यायो। विरोधको नाटकीय प्रकृतिर विधयेकलाई च्यात्ने प्रतीकात्मक क्रियाले धेरै माओरी र गैर(माओरीहरूलाई गहिरो तरिकाले प्रभावित गर्नुका साथै सन्धिको निरन्तर महत्त्व र यसको सिद्धान्तहरूलाई सम्मान गर्ने आवश्यकता बारे बहस सुरू गर्योन।
विरोधले न्यूजील्याण्डको राजनीतिक परिप्रेक्ष्यमा माओरीहरूको सामाना गर्दै आएका चुनौतीहरूको उजागर पनि गर्योन। सन्धि माओरी अधिकार र संप्रभुत्वको एक महत्वपूर्ण अंश भए तापनि, यसमा भएका विवादहरूको समाधान अझै पुरा हुन सकेको छैन। प्रस्तावित विधयेकको आलोचकहरूले यसलाई माओरी स्वनिर्णयलाई कमजोर बनाउन र माओरी भूमि, संस्कृति र भाषाको संरक्षणलाई धक्का पुर्यानउने कदमका रूपमा हेरिरहेका छन्।
एकता र एकजुटताको क्षण
गत १४ नोभेम्बरको हाका विरोध केवल एक प्रदर्शन होइनयो माओरी समुदायको एकता र एकजुटताको क्षण थियो। यसले सरकार र जनतालाई माओरी संस्कृति र माओरी अधिकारको लागि लडाइँको निरन्तर शक्ति सम्झायो। विरोधले वेटाङ्गी सन्धिको महत्वलाई अझै विशेष बनायोजसले न्यूजील्याण्डको भविष्यलाई आकार दिन्छ।
