बम कुमारी बुढा मगर
तीन मुख्य दलले गठबन्धन गरेर संबिधानलाई आफ्नो पकेटको डायरी जस्तो बनाएर घोषणा गरेका छन् । आदिवासी जनजातिको लागि यो संबिधान स्बीकार्य छैन । त्यसैले, यसमा हाम्रो सहभागिता छैन । समग्रमा हेर्दा यो संबिधानमा व्यवस्था गरिएको विभिन्न धारा हेर्दा यो आदिवासी जनजातिको हितमा छैन ।
आदिवासी जनजाति तथा मधेशी समुदायको सबैभन्दा ठूलो माग समानुपातिक समाबेशी भनेर प्रस्ट लेखिएको छैन । हाम्रो देश बहुधार्मिक, बहुसांस्कृतिक संरचना भएको देश हो । त्यसैले हामीलाई आ आफ्नो पहिचान चाहिएको हो । नेपालको बहुपहिचानको बिशेषतालाई संविधानले सम्बोधन गर्न सक्नु पर्छ । २५० बर्षदेखि निरन्तर जारी खस बाह्मण शासन अन्त्य गर्नको लागि यो संबिधान आउनु पथ्र्यो । विडम्वना अन्तरिम संबिधानले सुनिश्चित गरेका अधिकार समेत यो संबिधानले सुनिश्चित गर्न सकेन । यसरी संबिधान बनाउनु भनेको आदिवासी जनजाति, माहिला, उपेक्षित भौगोलिक बिबिधता भएकालाई यो संबिधानले बिर्सिएकै हो भन्ने लाग्छ ।
बहुधार्मिक देश भनेर भनिएको छ । यो कुरालाई नै अल्मल्याएर आदिवासी जनजातिको प्रथाजनित कानुनहरुलाई मान्यता नदिने र अर्कोतिर शब्दजालमा पु¥याएर परम्परागत र सनातन धर्म भनेर हिन्दु धर्मलाई नै संरक्षण गरेको देखिन्छ । यो सनातन भनेको त हिन्दु धर्ममा नै पर्दै आएको छ । आदिवासी जनजातिहरुको परम्परागत मूल्य मान्यता, संस्कृति, ईतिहास रहेको छ । यसले हाम्रा प्रथाजनित कानुनहरुलाई सम्बोधन गरेको छैन । त्यसैले, यो संबिधानको प्रस्ताबनादेखि नै हामीलाई बहिष्करणमा परेको भन्ने लाग्छ ।
म मगर । मगर जस्तै अन्य आदिवासी जनजातिको गाई खाने चलन रहेको छ । पहिले मगरहरुकोे जिमुवालहरुलाइ, तालुकदारहरुलाई गाईको टाउको बुझाईन्थ्यो । पहिले र अहिले पनि गाईको मासु भएमा गाँउमा बाँडेर खाने प्रचलन छ । यो संस्कृति अझै हराएको छैन । तर पुनः गाईलाई नै राष्ट्रिय जनावर घोषणा गरेर द्वन्द्व निम्ट्याउने काम गरिएको छ ।
म मगर । मगर जस्तै अन्य आदिवासी जनजातिको गाई खाने चलन रहेको छ । पहिले मगरहरुकोे जिमुवालहरुलाइ, तालुकदारहरुलाई गाईको टाउको बुझाईन्थ्यो । पहिले र अहिले पनि गाईको मासु भएमा गाँउमा बाँडेर खाने प्रचलन छ । यो संस्कृति अझै हराएको छैन । तर पुनः गाईलाई नै राष्ट्रिय जनावर घोषणा गरेर द्वन्द्व निम्ट्याउने काम गरिएको छ । कुनै पनि जनजातिको संस्कृति कसैले खोस्न पाईदैन । यसो गर्नु भनेको उसको मानब अधिकारको हनन हो ।
अर्को कुरा जारी संविधानमा राष्ट्रिय भाषा नेपाली र देबनागरी लिपिको कुरा छ । एक भाषा, एक जाति, एक भेष भनेर पहिले शासन गरियो । यसले आदिवासी जनजातिलाई मारमा पा¥यो भनेर हिजो हामीले आन्दोलन ग¥यौं । तर सोही कुरालाई पृष्ठपोषण गर्ने यो संबिधानको रुप देखिएको छ । त्यसैले, तीन मुख्य दलले संबिधानलाई आफ्नो पकेटको डायरी जस्तो बनाएर घोषणा गरेको संविधान हामी कुनै हालतमा स्वीकार्दैनौ ।
